Ι.Ν. Αγίων Αποστόλων (Άγιος Γεώργιος)

Ο οικισμός του Αγίου Γεωργίου, στο βόρειο τμήμα του νομού και κέντρο του τέως Καποδιστριακού Δήμου Ηρακλεωτών, βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μ.. Όπως τεκμηριώνεται από ξένους περιηγητές και έλληνες αρχαιολόγους αλλά και τα μέχρι σήμερα δεδομένα, πρόκειται για μια περιοχή με πλούσιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον που χρονολογείται από τους προϊστορικούς μέχρι και τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η κομβική θέση του χώρου, ο οποίος έχει εποπτεία της ευρύτερης περιοχής η πρόσβαση σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και η εγγύτητα σε χερσαία και ποτάμια περάσματα. Ο οικισμός φαίνεται να ακμάζει από την ύστερη κλασική περίοδο ενώ η κατοίκηση επεκτείνεται κυρίως προς την δυτική του πλευρά. Οι επιγραφές που έχουν βρεθεί καταδεικνύουν την ύπαρξη οργανωμένης αστικής μονάδας, μιας πόλης του βασιλείου της Μακεδονίας και των αυτοκρατορικών χρόνων, η ταυτότητα της οποίας μας είναι ακόμη άγνωστη. Στην άποψη αυτή συνηγορούν ακόμη τα οικοδομικά λείψανα δημόσιων κτιρίων- πιθανώς ιερών- αρχιτεκτονικά μέλη, αναθηματικές βάσεις, βωμοί, αποτμήματα ενεπίγραφων στηλών, αναθηματικά ανάγλυφα και αγάλματα, ταφικά κτερίσματα. Από τα ευρήματα ξεχωρίζει αγαλματικός τύπος ρωμαϊκών χρόνων ο οποίος αντιγράφει πρωτότυπο γλυπτό και απεικονίζει τη Δήμητρα (τύπος της μεγάλης Ηρακλειώτισσας). Παριστάνει όρθια γυναικεία μορφή με καλυμμένο κεφάλι, περιτυλιγμένη σε ιμάτιο, ποδήρη χιτώνα, ενώ το ένα χέρι είναι λυγισμένο στο ύψος του στήθους. Ακόμη, έξοχο δείγμα μεταλλοτεχνίας αποτελεί χάλκινη παραγναθίδα κράνους, η οποία απεικονίζει πτερωτή Νίκη με ποδήρη χιτώνα, δόρυ και ασπίδα.

Κατά τους οθωμανικούς χρόνους στον οικισμό, ο οποίος μνημονεύεται σε κώδικα της Ζάβορδας με το όνομα Τσούρχλι, εγκαταστάθηκαν εξισλαμισμένοι χριστιανοί, οι Βαλαάδες, με την διατήρηση ταυτόχρονα του χριστιανικού στοιχείου. Οι Βαλαάδες αποχώρησαν από τον οικισμό μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάνης περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών, το 1924. Από το Τσούρχλι καταγόταν και ο αγάς της περιοχής Μπεκήρ (Bekir Fikri Yarbey), ο οποίος είχε ενεργό ρόλο στα ιστορικά γεγονότα της εποχής στην Δυτική Μακεδονία και θεωρείται ως ο βασικός υπαίτιος της δολοφονίας του Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού το 1911.

Σημαντική στην διατήρηση της ελληνικής παιδείας και θρησκείας ήταν η συνεισφορά της “Αγαθοεργούς Αδελφότητας Τσουρχλιοτών Επαρχίας Γρεβενών ο Νεομάρτυς Γεώργιος” που ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη περίπου το 1860: Ήδη από το 1863 αναφέρεται η ύπαρξη Δημοτικού Σχολείου, Γραμματοδιδασκαλείου το 1899, Αστικής Σχολής το 1902, Παρθεναγωγείου το 1908.

Η οικονομική ευχέρεια λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου με τις παραδουνάβιες χώρες και η σχετική ελευθερία συντέλεσε ακόμη στην ανάπτυξη των τεχνών και ιδιαίτερα της λαϊκής ζωγραφικής και αγιογραφίας στους οικισμούς του Βοΐου, στη Σαμαρίνα και στο Τσούρχλι με την οικογένεια Μπακόλα.

Θρησκευτικό αξιοθέατο της περιοχής και όχι μόνο αποτελεί ο ναός του πολιούχου νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου στον οποίο φυλάσσεται τμήμα το ιερού του λειψάνου. Ο νεομάρτυρας άγιος Γεώργιος, προς τιμή του οποίου δόθηκε το σύγχρονο όνομα του οικισμού το 1927, γεννήθηκε στο Τσούρχλι το 1808, μαρτύρησε στα Γιάννενα το 1838 και είναι ο προστάτης άγιος της προεδρικής φρουράς. Η εικονογραφία του αγίου Γεωργίου του Νέου ο οποίος απεικονίζεται με φουστανέλα αποτυπώνει το πρόσωπο ενός αγίου καθιερωμένου στη λαϊκή συνείδηση που έγινε σύμβολο του απελευθερωτικού αγώνα και πρότυπο για την εθνική ενδυνάμωση των υποδούλων.

Ναός Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου

Πρόκειται για τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με νάρθηκα στα δυτικά, κτισμένη σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή το 1836. Η αψίδα του ιερού φέρει πεσσίσκους με τοξωτά τυφλά αψιδώματα. Νεώτερη προσθήκη των αρχών του 20ου αι. αποτελεί επέκταση του ναού δυτικά. Η κύρια είσοδος του ναού βρίσκεται στην νότια πλευρά. Φέρει περιμετρικά διάκοσμο με λιθανάγλυφα, ενώ πάνω από αυτήν διαμορφώνεται αβαθής κόγχη με απεικόνιση των τιμώμενων Αγίων Πέτρου και Παύλου. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται αξιόλογες μεταβυζαντινές τοιχογραφίες, σε τμήμα του νότιου τοίχου και στην καμάρα του μεσαίου κλίτους, οι οποίες σύμφωνα με σωζόμενη επιγραφή έγιναν το 1857 από τον Τσουρχλιώτη αγιογράφο Νικόλαο Μπακόλα. Αξιόλογο είναι το λίθινο τέμπλο, μοναδικό στα Γρεβενά, δείγμα δημιουργικής αφομοίωσης των δυτικών επιδράσεων, από το μπαρόκ και το ροκοκό μέχρι τον νεοκλασικισμό.

Πηγή / Βιβλιογραφία

Προσβασιμότητα: Περιορισμένη πρόσβαση, η εκκλησία δεν διαθέτει ράμπα για καροτσάκια