Δημοτικό Σχολείο (Πρόσβορο)

Η ύπαρξη σχολείου στο Πρόσβορο τεκμηριώνεται με γραπτή μαρτυρία το 1890 ενώ το 1901-1902 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο . Το σωζόμενο σήμερα κτίριο του Δημοτικού Σχολείου βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, πίσω από τον ναό του Αγ. Δημητρίου (1873). Αποτελεί τυπικό δείγμα δημόσιας αρχιτεκτονικής της Δυτικής Μακεδονίας και ένα από τα πολλά σχολεία της ευρύτερης περιοχής που κτίστηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Ανεγέρθηκε το 1924, σε οικόπεδο που είχε παραχωρήσει η Eκκλησία. Υπάρχουν δύο εντοιχισμένες λιθανάγλυφες επιγραφές, μία στο τόξο της εισόδου, όπου αναφέρεται η ημερομηνία, και μία μεγαλύτερη στον μακρύ τοίχο της πρόσοψης: «ΙΔΡΥΘΗ ΔΑΠΑΝΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΔΕΛΝΙΩΤΩΝ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1924». Το σχολείο είναι μονώροφο με υπόγειο και η κάτοψη του είναι ορθογώνιου σχήματος. Εσωτερικά διαρθρώνεται σε τρεις ανισομεγέθεις χώρους, στο κέντρο βρίσκεται η σάλα, στα δεξιά η αίθουσα διδασκαλίας και στα αριστερά το δωμάτιο του δασκάλου. Η λιθόκτιστη, με πελεκητή ντόπια πέτρα, τοιχοδομία είναι επιμελημένη, ενώ στις τέσσερις γωνίες του κτιρίου υπάρχουν καλοδουλεμένα αγκωνάρια. Από την ίδια πέτρα πλαισιώνονται τα παράθυρα και η κεντρική είσοδος. Η είσοδος προφυλάσσεται από στεγασμένο ορθογώνιο χώρο, στον οποίο οδηγεί χαμηλή κλίμακα. Δύο σφονδυλωτοί κίονες στηρίζουν τρία κτιστά τόξα που με τη σειρά τους στηρίζουν τη στέγη που διαμορφώνεται εσωτερικά σε χαμηλό θολίσκο (φουρνικό). Ορατοί είναι οι μεταλλικοί σύνδεσμοι, τα «κλειδιά», που αποτελούν ενδιαφέρον στοιχείο για την τέχνη των καλφάδων της εποχής. Στο σχολείο υπάρχει και υπόγειο που χρησίμευε ως αποθηκευτικός χώρος και ως μαγειρείο, αφού εκεί προετοιμάζονταν και μοιράζονταν το συσσίτιο. Η αυλή του σχολείου εκτείνεται σε τρία επίπεδα, δύο μεγαλύτερα εκατέρωθεν ενός στενότερου που οδηγεί στην είσοδο.

Στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου το σχολείο είχε σταματήσει να λειτουργεί. Ανακαινίστηκε το 1952 και λειτουργούσε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Από το 2004 στους τρεις χώρους του κτηρίου, στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο του Μορφωτικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου των Απανταχού Προσβοριτών «Ο Προφήτης Ηλίας». Εκτίθενται παραδοσιακές φορεσιές, ξύλινα και σιδερένια εργαλεία, σκεύη, φωτογραφίες, αργαλειός, υφαντά, κ.α. Στη σάλα του κτίσματος έχει διαμορφωθεί χώρος με αντικείμενα του παλιού σχολείου (θρανία, πίνακας, βιβλιοθήκη, όργανα, σφραγίδες κ.α.) προς υπόμνηση της αρχικής του χρήσης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η όμορη εκκλησία του Αγ. Δημητρίου με τις ενδιαφέρουσες δεσποτικές εικόνες Σαμαριναίων αγιογράφων, το ανάγλυφο περίθυρο της κεντρικής εισόδου με φυτική διακόσμηση και το λιθόκτιστο καμπαναριό κτισμένο σύμφωνα με τη σωζόμενη επιγραφή το 1922.

Πηγή / Βιβλιογραφία

Προσβασιμότητα: Περιορισμένη πρόσβαση, το σχολείο δεν διαθέτει ράμπα για καροτσάκια.