Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής (Σαμαρίνα)

O ναός της Αγίας Παρασκευής στη Σαμαρίνα υπήρξε άλλοτε καθολικό ομώνυμης μονής, η οποία εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα, από το αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα, σώζεται μόνο το καθολικό, ενώ τα υπόλοιπα κτίσματα είναι νεότερα (20ος αι.). Με βάση τη μαρτυρία ανάγλυφης λίθινης επιγραφής, τοποθετημένης εξωτερικά πάνω από την αψίδα του ιερού, η ανέγερση του ναού χρονολογείται στα 1713. Ο ναός ανήκει στον τύπο του τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου, με τυφλούς θόλους στο κεντρικό κλίτος και φουρνικά στα γωνιακά διαμερίσματα. Η κάλυψή του γίνεται με δίριχτη στέγη, αρχικά από σχιστόπλακες, που σήμερα διατηρούνται μόνο στην αψίδα, ενώ η είσοδος του βρίσκεται στη δυτική πλευρά και διαμορφώνεται με λίθινο με ανάγλυφο διάκοσμο περιθύρωμα σε σχήμα ανθρώπινης μορφής.

Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού διατηρείται στο ιερό και στον κεντρικό θόλο. Η παλαιότερη φάση τοιχογράφησης, στα τέλη του 18ου αιώνα, είναι έργο ανώνυμου ζωγράφου. Στο χώρο του ιερού, αξιοσημείωτη είναι η απεικόνιση της Κοινωνίας των Αποστόλων, με προσθήκη του επεισοδίου της αποχώρησης του Ιούδα τον οποίο σέρνει δεμένο με σκοινί ένας τραγόμορφος διάβολος. Το επεισόδιο, εμπνευσμένο από το Κατά Ιωάννην (ιγ΄, 27), σπάνιο στη βυζαντινή τέχνη, γνωρίζει μεγάλη διάδοση στα μεταβυζαντινά χρόνια σε ναούς της Ηπείρου και του Αγίου Όρους. Σημαντική είναι επίσης η παράσταση της Αγγελικής Λειτουργίας στους θόλους του ιερού, η οποία αποδίδει τη Μεγάλη Είσοδο της Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου και απαντά συχνά σε μνημεία της εποχής των Παλαιολόγων, καθώς και σε ναούς των μετέπειτα αιώνων. Γραπτή επιγραφή στην περιφέρεια του θόλου του κυρίως ναού δίνει και τη χρονολόγηση του διακόσμου στα 1821. Με βάση τεχνοτροπικά στοιχεία και τη μορφολογία της επιγραφής, ο διάκοσμος του θόλου μπορεί να αποδοθεί στον Σαμαριναίο ζωγράφο Μιχαήλ Αναγνώστου, ο οποίος εικονογραφεί στα 1819 τον γειτονικό ναό της Μεταμόρφωσης. Εντυπωσιακός είναι ο ξυλόγλυπτος και ζωγραφικός διάκοσμος στις οροφές του ναού, ενώ το ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο χρονολογείται στα τέλη του 18ου αιώνα.

Πηγή / Βιβλιογραφία

Προσβασιμότητα: Περιορισμένη πρόσβαση, η εκκλησία δεν διαθέτει ράμπα για καροτσάκια.